مطالعه جامعه‌شناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان: کاربست تجربی نظریه انتخاب عقلانی

مراجعه به تحقیقات پیشین نشان دهنده شیوع قابل توجه رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان می‌باشد. چهارچوب نظری پژوهش حاضر نظریه انتخاب عقلانی بوده و مدل ساختاری روابط بین متغیرها نیز بر مبنای آن تنظیم شده است. در نظریه انتخاب عقلانی از یک طرف تاکید بر منافع جرم و از طرف دیگر فرصت‌های جرم است که ترکیب این دو عامل با یکدیگر زمینه‌های وقوع جرم را مهیا می‌سازد. نظریه‌پردازان انتخاب عقلانی بر روی عوامل موقعیتی و هزینه‌ها و منافع ادراک شده از جرم به عنوان عوامل موثر بر انتخاب اهداف و تصمیم‌های مجرمانه تمرکز می‌کنند. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است، که در میان نمونه‌ای به حجم 435 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز و با استفاده از نمونه‌گیری طبقه‌بندی متناسب با حجم توزیع و گرد‌آوری شده است. نتایج آزمون مدل معادلات ساختاری حاکی از برازش داده‌های مشاهده شده با مدل نظری تحقیق در کل نمونه می‌باشد. نتایج حاصل از تحقیق مبین این است که فرصت‌ها و نیاز منفعت‌گرایانه عامل اصلی رفتارهای انحرافی در میان دانشجویان می‌باشد. این دو عامل از طرف دیگر همان ویژگی‌های ساختاربندی انتخاب است که راه‌کاری برای پیش‌گیری از وقوع جرایم و رفتارهای انحرافی عمل می‌کند. زیرا ویژگی‌های ساختاربندی انتخاب نه تنها اطلاعاتی راجع به جرم را فراهم می‌کند، بلکه در مورد مجرم (نیازهایش، اولویت‌هایش، ویژگی‌های شخصیتی و ادراکاتش)، نیز اطلاعاتی در اختیار قرار می‌دهد.